Klimaatverandering - een veelgebruikte, betekenisvolle term. Er zijn tal van andere termen, zoals klimaatverandering en klimaattransformatie. Maar wat betekent het precies? Het verwijst naar de wereldwijde verandering in het klimaat van de aarde - door afkoeling of opwarming, waarvan de laatste momenteel plaatsvindt. Beide hebben zich voorgedaan sinds de aarde bestaat en beide brengen grote risico's met zich mee voor mens en milieu, omdat de omvang en gevolgen zeer moeilijk in te schatten zijn.

Wat waarschijnlijk wel bekend is, is dat het warmer en droger wordt, dat het zee-ijs op de Noordpool en gletsjers over de hele wereld smelten, dat de oceanen opwarmen, zuurder worden en dat de zeespiegel stijgt. En dit alles gebeurt sinds dit millennium nog sneller dan in voorgaande decennia.
En één ding is nu ook duidelijk: wij mensen zijn verantwoordelijk voor een aanzienlijk deel van de temperatuurstijging. Dit werd onlangs ook bevestigd door het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) in zijn laatste rapport over de huidige stand van zaken van het internationale klimaatonderzoek. Dit rapport onderbouwt wetenschappelijk het verband tussen extreme weersomstandigheden en klimaatverandering.

Wie en wat is het Intergouvernementeel Panel inzake klimaatverandering?

Het wereldwijde klimaatoook bekend als het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC), gevestigd in Genève, is een instelling van de Verenigde Naties, die regelmatig de huidige kennis over klimaatverandering verzamelt en vanuit wetenschappelijk perspectief evalueert. Het brengt verschillende opties voor actie in kaart zonder specifieke oplossingen voor te stellen en legt daarmee de basis voor een op wetenschap gebaseerde klimaatbescherming.politieke beslissingen. Binnen de wetenschappelijke gemeenschap worden de rapporten beschouwd als de geloofwaardige en goed onderbouwde presentatie van de stand van het wetenschappelijk, technisch en sociaaleconomisch onderzoek naar het klimaat en de veranderingen daarin.

Het eerste deel van een zesdelig rapport over de huidige klimaatsituatie werd half augustus 2021 gepubliceerd. ook mijn uitspraken in dit artikel zijn gebaseerd op.

Feiten over klimaatverandering

Laten we beginnen met de basis: Wat gebeurt er precies als gevolg van de opwarming van de aarde, wat zegt het rapport erover en wat betekent het voor ons?

1. DE WERELD WORDT WARMER

De temperatuur op aarde schommelt van jaar tot jaar, dat is duidelijk, maar hij is de afgelopen 50 jaar enorm gestegen. 16 van de 17 warmste jaren sinds het begin van de metingen vonden plaats na het jaar 2000, de vijf warmste sinds 2010. Sinds 1977 - dus al vier decennia lang - is er geen jaar op aarde geweest dat koeler was dan het gemiddelde van de 20e eeuw.

In het huidige debat wordt vaak gesproken over een opwarming van de aarde van maximaal "1,5 graden Celsius" of "ruim onder de 2 graden". Wat betekent dit precies? In het Klimaatakkoord van Parijs van 2015 hebben 195 landen getekend om de gemiddelde opwarming van de aarde te beperken tot de eerder genoemde "1,5" of "ruim onder de 2 graden". Dit verwijst naar de opwarming van voor de industrialisatie tot nu, dus voordat wij mensen de uitstoot van broeikasgassen verhoogden door productie en vooruitgang. Op dit moment is de temperatuur wereldwijd met ongeveer 1,1 graden Celsius gestegen ten opzichte van de periode tussen 1850 en 1900. Het IPCC-rapport beschrijft mogelijke scenario's voor de gevolgen van een temperatuurstijging. Eén zeer waarschijnlijk scenario laat zien dat we de stijging van 1,5 graad Celsius in 2030 zullen hebben bereikt in plaats van halverwege de eeuw, zoals eerder werd aangenomen. Afhankelijk van hoe de emissies de komende jaren worden gereduceerd, gaan de onderzoekers er echter van uit dat we uiterlijk in 2040 de 1,5 graad zullen hebben overschreden. De vraag is dus niet langer of we de opwarming van de aarde met 1,5 graden kunnen stoppen, maar hoe lang we het kunnen uitstellen en op welke temperatuur we het kunnen houden.

2. KLIMAATVERANDERING WORDT DOOR DE MENS VEROORZAAKT

Volgens het IPCC-rapport bestaat er nu geen twijfel meer over de menselijke invloed op de opwarming van de aarde. Het is nu voor bijna iedereen duidelijk dat kooldioxide de planeet opwarmt. De wereldwijde CO2-concentratie in de lucht is sinds het begin van de industrialisatie met bijna 50% gestegen, het meest sinds de jaren zestig.
In eerste instantie wordt natuurlijk geprobeerd om een natuurlijke oorzaak voor de temperatuurstijging te vinden, maar geen enkele kan de opwarmingstrend van de afgelopen 50 jaar verklaren. Zonnestraling fluctueert natuurlijk over een langere periode en volgens klimaatonderzoekers kunnen vulkaanuitbarstingen soms zelfs een planeet afkoelen. Alleen CO2 en andere broeikasgassen vertonen een gestage toename en zorgen ervoor dat er minder warmte van de planeet kan ontsnappen. Meer dan negen van de tien klimaatwetenschappers zijn er zeker van dat onze CO2-uitstoot de belangrijkste oorzaak is van de opwarming van de aarde.

3. HET IJS SMELT SNEL 

Het Arctische zee-ijs smelt, net als gletsjers wereldwijd. Sinds het begin van de metingen in 1850 is de gemiddelde oppervlakte van het zee-ijs in het noordpoolgebied nog nooit zo laag geweest als tussen 2011 en 2020. Het noordpoolgebied is sneller opgewarmd dan de rest van de planeet en de ijslaag is daardoor kleiner en dunner geworden. Het is een vicieuze cirkel: omdat zonlicht wordt geabsorbeerd door de donkere zee in plaats van gereflecteerd door het ijs, wordt de opwarming van de aarde verder versneld.
Het zeeniveau zou tegen het jaar 2100 met 90 centimeter of meer kunnen stijgen. Het smeltende zee-ijs is echter niet verantwoordelijk voor de stijging van de zeespiegel, omdat het zich al in het water bevindt. Het ijs op het land, d.w.z. berggletsjers, is het probleem. Het smelten ervan is verantwoordelijk voor een stijging van de zeespiegel, die al verwoestende overstromingen in kustgebieden heeft veroorzaakt. Wereldwijd leeft 40% van de mensheid, ongeveer 2,8 miljard mensen, op minder dan 100 km van een kust - tegen 2030 zou dit kunnen oplopen tot 50%. Voor elke centimeter zeespiegelstijging gaat tot één meter kustgrond verloren aan de zee. Het feit dat het in augustus van dit jaar voor het eerst sinds het begin van de weerrecords heeft geregend op het hoogste punt van de Groenlandse ijskap, op 3.216 meter boven de zeespiegel, laat ook zien dat hier acute veranderingen aan de gang zijn. Voorheen werd hier alleen neerslag in de vorm van sneeuw gemeten.

4. DE OCEANEN VERZUREN 

Om bij de oceanen te blijven: De oceanen zijn gigantische koolstofreservoirs en absorberen aanzienlijke hoeveelheden CO2 uit de atmosfeer. Ze bevatten momenteel ongeveer 60 keer zoveel koolstof (38.000 gigaton) als de pre-industriële atmosfeer. Deze constante uitwisseling tussen de zee en de atmosfeer gebeurt echter te langzaam, of wij mensen stoten te snel te veel CO2 uit. De oceaan is niet meer in staat om CO2 snel genoeg op te nemen. Bovendien neemt de CO2-opslagcapaciteit af met hogere watertemperaturen en dalende pH-waarde . Nog een vicieuze cirkel: de opname van CO2 in het water vormt een zwak zuur, wat er in totaal voor zorgt dat de pH-waarde daalt. Dit staat bekend als oceaanverzuring. Sinds het begin van de industrialisatie is de zuurgraad van het zeeoppervlak met 30 procent gestegen. De verandering in pH heeft ook gevolgen voor het zeeleven, omdat fytoplankton, de eerste schakel in de mariene voedselketen, zich heel langzaam voortplant in zuur water. De vorming van calciumcarbonaat, dat koralen nodig hebben, wordt ook beïnvloed door de verzuring van de oceanen.

5. HET WEER WORDT DESTRUCTIEVER 

Klimaatverandering maakt stormen en droogtes waarschijnlijker en heviger, vooral in het geval van hittegolven. Het Intergovernmental Panel on Climate Change heeft zelfs kunnen vaststellen dat het aantal extremen onevenredig sneller toeneemt dan de aarde opwarmt. Delen van de aarde zouden daarom tegen het einde van de eeuw onbewoonbaar kunnen worden - vooral rond de evenaar - waardoor veel mensen hun huis kwijtraken en moeten vluchten.
Een voorbeeld uit het rapport: hittegebeurtenissen boven land die in de 19e eeuw zo ernstig waren dat ze maar eens in de 50 jaar voorkwamen, komen nu ongeveer vijf keer zo vaak voor, d.w.z. gemiddeld eens in de tien jaar. Als de aarde tegen 2100 met 1,5 graden opwarmt, zou zo'n gebeurtenis ongeveer elke zes jaar voorkomen (8,6 keer waarschijnlijker), bij 2 graden iets vaker dan elke vier jaar (13,9 keer waarschijnlijker). En bij 4 graden opwarming zou het bijna 40 keer waarschijnlijker zijn, wat betekent: in principe elk jaar extreme hitte.

De opwarming van de aarde onttrekt ook vocht aan land en zee, dat zich verzamelt in de lucht en perioden van droogte waarschijnlijker en extremer maakt. Neerslag in de vorm van regen of sneeuw kan ook heviger zijn, bijvoorbeeld in juli met de overstromingen in NRW, Rijnland-Palts en Beieren. Volgens het IPCC-rapport zal droogte vooral toenemen in het Middellandse Zeegebied en in het westen van Noord-Amerika, maar ook in West- en Centraal-Europa en in veel delen van Afrika. Alleen in het noorden van Australië zou droogte minder frequent kunnen worden. Voor veel regio's zijn echter onvoldoende gegevens beschikbaar.

In het rapport wordt ook gekeken naar tropische cyclonen, die volgens de onderzoekers de afgelopen veertig jaar vaker zijn waargenomen in de categorieën drie tot vijf en hun bewegingspatronen hebben veranderd, wat niet kan worden verklaard door natuurlijke invloeden. In plaats daarvan legt het rapport uit dat dergelijke cyclonen, die optreden tijdens zware regenval en zeer waarschijnlijk in intensiteit zullen toenemen in deze combinatie, met een hoge mate van zekerheid kunnen worden toegeschreven aan menselijke invloed.

6. DIEREN EN PLANTEN WORDEN BEÏNVLOED

Het klimaat warmt zo snel op dat de evolutie het niet kan bijhouden. We zien nu al het verdwijnen van dier- en plantensoorten in verspreidingsgebieden die nu te warm voor ze zijn Vast Het uitsterven van soorten is de laatste stap. En om bij het smeltende zee-ijs te blijven: Het afnemende ijs drijft walrussen met duizenden tegelijk richting het vasteland van Alaska. De opwarming van de aarde en de daaruit voortvloeiende verzuring van de oceanen leidt ook tot wereldwijde koraalverbleking en rifsterfte.

Natuurlijk zullen er ook aanpassingen plaatsvinden: Bultruggen profiteren van de nieuwe ijsvrije wateren van Antarctica en zee-egels zijn waarschijnlijk ook veerkrachtiger dan gedacht - om maar twee voorbeelden te noemen. Toch rijst de vraag hoeveel soorten in staat zullen zijn om zich aan te passen aan de nieuwe omstandigheden en tot welke maximumtemperaturen?

Onderzoekers van het Intergovernmental Panel on Climate Change tonen aan dat zelfs als wij mensen onze uitstoot van broeikasgassen verminderen, we de resultaten pas veel later zullen zien, omdat veel veranderingen die toe te schrijven zijn aan de uitstoot van broeikasgassen in het verleden en in de toekomst pas over eeuwen of zelfs duizenden jaren ongedaan gemaakt kunnen worden, vooral veranderingen in de oceanen, ijskappen en het mondiale zeeniveau.

De scenario's van het IPCC-rapport

Wat zijn precies de mogelijke temperatuurtrends? In het rapport worden verschillende scenario's doorgerekend, die ik kort aan jullie wil presenteren.

Het meest gunstige en gewenste scenario voor ons:

Als we in staat zouden zijn om de door de mens veroorzaakte uitstoot van broeikasgassen radicaal te verminderen in dit decennium, d.w.z. tegen het einde van 2030, zou de temperatuur wereldwijd slechts met ongeveer 1,5 graden kunnen stijgen ten opzichte van de periode tussen 1850 en 1900. Zoals voorzien in het Klimaatakkoord van Parijs. Volgens het IPCC zou er slechts 500 miljard ton broeikasgassen de lucht in moeten worden geblazen om dit te bereiken - bij het huidige emissieniveau zou deze hoeveelheid al in 13 jaar worden bereikt. Helaas zijn er momenteel geen aanwijzingen dat de uitstoot zo snel en aanzienlijk kan worden verminderd. Politici moeten hier actie ondernemen en een geschikt, bindend actieplan presenteren en implementeren.

De twee pessimistische scenario's:

Het IPCC laat ook extreme scenario's zien met CO2-niveaus in de lucht waarbij de uitstoot van broeikasgassen zou verdrievoudigen of verdubbelen over een periode van tientallen jaren en zou blijven stijgen tot het einde van de eeuw. In dit geval zou de opwarming van de aarde toenemen tot vier à vijf graden. Klimaatonderzoekers hebben deze scenario's echter gelukkig verworpen of als onrealistisch bestempeld, omdat de mensheid de verbranding van fossiele brandstoffen op een onrealistische manier zou moeten verhogen om deze extreme scenario's te bereiken.

Het optimistische scenario:

In dit scenario begint de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen in dit decennium gestaag te dalen en bereikt nul in de jaren 2070. Volgens het IPCC kan dan de tweegradendoelstelling van het klimaatakkoord van Parijs worden gehaald. De mensheid zou slechts een goede 1300 gigaton broeikasgassen in de lucht mogen uitstoten, wat bij de huidige niveaus na 34 jaar zou worden bereikt.

Het realistische scenario:

De ontwikkeling die het meest realistisch lijkt, gaat uit van een verdere toename van de uitstoot van broeikasgassen tegen het midden van de eeuw en een geleidelijke afname rond 2070. Dit zou resulteren in een opwarming van bijna drie graden ten opzichte van het einde van de 19e eeuw, oftewel bijna twee graden meer dan nu.

Bondsdagverkiezingen zijn klimaatverkiezingen

De mate waarin de temperatuur stijgt, hangt dus af van de CO2-uitstoot. En één ding is duidelijk: hoe eerder we in actie komen, hoe beter. Toegegeven, gezien de precaire feiten en de klimatologische gevolgen die de opwarming van de aarde al heeft veroorzaakt, voelen we ons vaak hopeloos en hulpeloos. En eerlijk gezegd maak ik me ook vaak zorgen over deze omstandigheden. Maar juist omdat we nu de feiten kennen, moeten we handelen! Het optimistische scenario is niet onhaalbaar en ongecontroleerde opwarming van de aarde door ongereguleerde uitstoot van broeikasgassen vormt een enorme bedreiging voor de gezondheid, welvaart en vrede wereldwijd. We moeten politici dwingen om klimaatverandering serieus te nemen en de randvoorwaarden vast te stellen die nodig zijn om dit of ten minste het realistische scenario te bereiken.

Op 26 september, aanstaande zondag dus, zijn er klimaatverkiezingen en jullie kruis zal mede bepalen of en hoe snel deze dringend noodzakelijke randvoorwaarden voor de nationale en internationale vermindering van broeikasgassen worden vastgesteld.

We zetten ons kruis op - voor het klimaat. Doen jullie met ons mee? 

Uw JUNGLÜCK