1 december is Wereldaidsdag. Sinds 1988 is deze dag bedoeld om het bewustzijn rond de aidspandemie te vergroten en het publiek te informeren over het hiv-virus en hiv-preventie. Maar wat is hiv precies? Is de ziekte nog steeds relevant? Kunnen heteroseksuelen ook besmet raken? En hoe kun je je het beste beschermen tegen een infectie? In deze blogpost voor Wereldaidsdag ga ik, Michael, productmanager bij Junglück, in op deze en vele andere vragen over hiv en aids. Naast een aantal feiten over hiv en actuele statistieken, zal ik ook mijn persoonlijke band met hiv als openlijk homoseksuele man bespreken en uitleggen waarom Wereldaidsdag nog steeds zeer relevant is.
HIV & AIDS – Wat is wat?
HIV staat voor "Human Immunodeficiency Virus". HIV is dus de ziekteverwekker, niet de ziekte zelf. Als een hiv-infectie echter onbehandeld blijft, kan deze uiteindelijk leiden tot aids, de ziekte zelf. Aids staat voor " Acquired Immunodeficiency Syndrome". Met andere woorden, aids wordt gekenmerkt door een permanent verzwakt immuunsysteem. Hierdoor kunnen andere ziekteverwekkers die ons immuunsysteem normaal gesproken zou bestrijden, zich ongecontroleerd vermenigvuldigen en kunnen zelfs veelvoorkomende ziekten zoals verkoudheid of griep dodelijk zijn.
Wat doet HIV in ons lichaam?
Het hiv-virus valt ons immuunsysteem aan door zogenaamde 'T-helpercellen' te infiltreren en als gastheer te gebruiken. T-helpercellen maken deel uit van het afweersysteem van het lichaam en worden ook wel 'killercellen' genoemd, omdat ze ziekteverwekkers elimineren. Ze fungeren ook als een soort commando- en controle-eenheid voor het immuunsysteem, wat betekent dat ze andere cellen vertellen wat ze moeten doen.
HIV richt zich specifiek op deze helpercellen, waardoor het commandocentrum van ons immuunsysteem wordt lamgelegd. Als ziekteverwekkers vervolgens het lichaam binnendringen, kan het immuunsysteem de orde niet meer handhaven. In het ergste geval is het lichaam niet langer in staat om ziekteverwekkers te bestrijden.
Bijzonder verraderlijk is dat aids een zeer lange incubatietijd heeft van 1-3 jaar. Dit betekent dat het enkele jaren na een hiv-infectie kan duren voordat de typische immunodeficiëntieverschijnselen van aids zich openbaren. Daardoor blijft de ziekte vaak lang onopgemerkt, zelfs vandaag de dag.
Geschiedenis van de aidspandemie – een ‘homoziekte’?
Tegenwoordig weten we dat iedereen, ongeacht leeftijd, geslacht of seksuele geaardheid, besmet kan raken met hiv. Lange tijd werd aids echter beschouwd als een 'homo-ziekte' – een gerucht en vooroordeel dat tot op de dag van vandaag voortduurt. Vooral in de jaren tachtig, toen de ziekte voor het eerst in de publiciteit kwam, liepen vooral homo- en biseksuele mannen, evenals transgenders, aids op. Lange tijd was het onduidelijk waarom dit precies zo was en waarom de ziekte alleen slachtoffers leek te maken binnen de homogemeenschap. Pas met de komst van hiv-tests werd duidelijk dat ook vrouwen en heteroseksuele mannen besmet konden raken.
Paniek en hulpeloosheid waren alomtegenwoordig binnen de queergemeenschap, terwijl de rest van de wereld weinig interesse toonde en aids zelfs door religieuzen werd geïnterpreteerd als "een rechtvaardige straf voor de zonde van homoseksualiteit". Naast de ziekte zelf bestond er ook angst voor de maatschappelijke gevolgen van de infectie; veel besmette personen verloren hun baan of werden uit het openbare leven verstoten omdat de overdrachtsmethoden onbekend waren. Aidsafdelingen in ziekenhuizen raakten in verval omdat veel medisch personeel weigerde te dicht bij aidspatiënten te komen. In die tijd eiste het virus ook veel prominente slachtoffers, waaronder Freddie Mercury, Rock Hudson, Klaus Nomi en Leigh Bowery, om er maar een paar te noemen.
Zelfs vandaag de dag wordt de aidsepidemie als bijzonder pijnlijk ervaren, vooral binnen de homogemeenschap. Het seksleven van een hele generatie homo- en biseksuele mannen werd gedomineerd door de angst voor besmetting. Velen die die tijd meemaakten, onthielden zich jarenlang van seks, terwijl het aantal begrafenissen en herdenkingen voor dierbaren dramatisch toenam. Er was simpelweg een gebrek aan voorlichting, onderzoek en destigmatisering, wat helaas veel te laat begon. Maar de aidspandemie heeft zich ook in het collectieve bewustzijn van de maatschappij als geheel gebrand. Ik herinner me bijvoorbeeld nog levendig hoe de grootste zorg van mijn ouders, toen ik uit de kast kwam, was dat ik zelf ooit besmet zou raken met hiv. Of hoe vaak de ziekte als een angstaanjagend spook door ons schoolcurriculum spookte. Mijn eerste hiv-test en hoe irrationeel mijn angst voor een positieve uitslag was, staat ook nog helder in mijn geheugen gegrift. En toch had ik net mijn eerste seksuele ervaring gehad met mijn eerste vriendje – en dan nog wel beschermde seks.
Zelfs vandaag de dag raak ik nog steeds diep ontroerd als er in de media over hiv en aids wordt gesproken, hoewel ik er zelf geen directe connectie mee heb. Ik ben hiv-negatief, ken persoonlijk niemand die aan aids is overleden en was in de jaren 90 veel te jong om me bewust te zijn van wat er toen gebeurde. Toch raakt het onderwerp me, als openlijk homoseksuele man, diep. Onlangs keek ik naar een serie over de aidscrisis. Iemand had net iemand verloren en een vriendin bood haar hulp aan bij het verwerken van hun verdriet. De twee gingen naar een heuveltje bedekt met platte rivierstenen. Ze gaf de persoon een steen en legde uit dat elke steen daar was neergelegd door iemand die een dierbare aan het virus had verloren. Dat was het einde van mijn avond. Daarom is het zo belangrijk voor mij om vandaag de dag aandacht te vragen voor hiv en aids, want zelfs nu nog bestaan er veel vooroordelen. Maar waarom eigenlijk?
overdragen
Om te begrijpen waarom de aidspandemie de homogemeenschap zo hard trof, is het noodzakelijk om te verduidelijken hoe hiv wordt overgedragen. Zoals eerder vermeld, weten we nu dat hiv niets te maken heeft met seksuele geaardheid of gender, maar eerder met seksuele handelingen. Mannen die seks hebben met mannen (MSM) zijn inderdaad bijzonder kwetsbaar, omdat het risico op infectie aanzienlijk hoger is bij onbeschermde anale seks dan bij onbeschermde vaginale seks. Het weefsel van de vagina is veel resistenter dan het slijmvlies van de endeldarm. Het dient immers ook als geboortekanaal voor onze soort. Het slijmvlies van de endeldarm is daarentegen veel gevoeliger en kleine bloedvaten kunnen gemakkelijk beschadigd raken tijdens anale seks, waardoor bloed-spermacontact mogelijk is tijdens onbeschermde seks. Hiv wordt dus overgedragen via bloed en andere besmettelijke lichaamsvloeistoffen zoals sperma en vaginale afscheidingen. Overdracht via speeksel (bijvoorbeeld door zoenen) is niet mogelijk. De meest voorkomende transmissieroutes zijn daarom onbeschermde geslachtsgemeenschap en het delen van spuiten voor drugsgebruik.
Hoe kan ik mezelf beschermen?
Om hiv te voorkomen, moeten de regels voor veilige seks worden gevolgd. Dit betekent dat onbeschermde seks moet worden vermeden en dat condooms of vrouwencondooms moeten worden gebruikt. Risicogroepen kunnen ook preventief medicatie gebruiken, genaamd PrEP (pre-exposure prophylaxis). Bij correct gebruik beschermt PrEP net zo effectief tegen hiv als condooms, maar het beschermt niet tegen andere seksueel overdraagbare aandoeningen. Infectie kan ook worden voorkomen tijdens drugsgebruik door preventieve maatregelen te nemen, zoals het gebruik van steriele naalden (zie Veiliger gebruik).
Weet wat uw status is!
Als je meerdere sekspartners hebt, is het ook verstandig om je regelmatig op hiv te laten testen. Maar zelfs als je monogaam leeft of slechts af en toe seks hebt, kan een test geen kwaad, gewoon om te weten waar je aan toe bent. Voor de test wordt bloed afgenomen en in een laboratorium op hiv geanalyseerd. Je kunt de test gratis laten doen bij hiv-klinieken, gemeentelijke aidshulporganisaties en gezondheidscentra, of tegen betaling bij je huisarts.
Status quo – HIV en AIDS vandaag de dag
Het allerbelangrijkste: een positieve testuitslag betekent niet langer het einde van de wereld. Als hiv vroeg genoeg wordt opgespoord, kan het zeer effectief worden behandeld en met slechts één of twee pillen per dag is het mogelijk om een lang en gezond leven te leiden. Als de therapie succesvol is en u uw medicatie stipt inneemt, kan uw viral load zelfs onder de detectielimiet dalen. Dit betekent dat het virus niet meer kan worden opgespoord met een hiv-test en dat u niet langer besmettelijk bent voor anderen. Het is daarom des te belangrijker dat deze geruststelling, deze kennis, wordt gedeeld om het stigma rond hiv en aids te blijven bestrijden.
Over het algemeen neemt aids af, althans in de westerse wereld. Er wordt ook onderzoek gedaan naar een vaccin. Eén ding is duidelijk: er is veel veranderd sinds de jaren 80 en 90, en ik ben erg blij dat mijn generatie er niet meer in dezelfde mate door getroffen wordt. Binnen de gemeenschap, maar ook in veel andere delen van de samenleving, wordt er steeds meer aan bewustwording gedaan. Evenementen zoals Wereldaidsdag zijn enorm belangrijk om bewustzijn te creëren en informatie te verstrekken. En dit geldt niet alleen voor de LGBTQIA+-gemeenschap, maar ook voor heteroseksuelen. Hiv en aids treffen iedereen die seksueel actief is.
Voor meer informatie en voorlichting over HIV, AIDS en SaferSex kunt u terecht op de website van de Duitse AIDS Service Organisatie ( www.aidshilfe.de ).
Jouw Michael
Bronnen
Duitse AIDS-serviceorganisatie: HIV / AIDS . URL:https://www.aidshilfe.de/hiv-aids (geraadpleegd op 29 november 2021).
Duitse AIDS-serviceorganisatie: HIV PrEP . URL:https://www.aidshilfe.de/hiv-prep (geraadpleegd op 25 november 2021).
Robert Koch Instituut: HIV/AIDS: Belangrijkste gegevens en trends voor Duitsland en de deelstaten . URL: https://www.rki.de/DE/Content/InfAZ/H/HIVAIDS/Eckdaten/Eckdaten.html (geraadpleegd op 25 november 2021).
Robert Koch Instituut: 1981 tot 1990: AIDS – de politieke dimensie in de jaren tachtig . URL: https://www.rki.de/DE/Content/Institut/Geschichte/Bildband_Salon/1981-1990.html (geraadpleegd op 25 november 2021).
Wikipedia: AIDS. URL: https://de.wikipedia.org/wiki/AIDS (geraadpleegd op 29 november 2021)
Wereld Aids Dag: Wat is Wereld Aids Dag? URL: https://www.worldaidsday.org/about/ (geraadpleegd op 24 november 2021).